Մայրցամաքներ և աշխարհամասեր

Ինչպես գիտենք, Երկիր մոլորակը բաղկացած է ջրային և ցամաքային տարածքներից, որոնց ընդհանուր մակերեսը 510 մլն կմ² է:

Երկրագնդի և Լուսնի տեսքը տիեզերքից

Ընդ որում ջրային տարածքներն ավելի քան 2 անգամ մեծ մակերես են զբաղեցնում, քան ցամաքայինները:

Աշխարհագրական Մեծ հայտնագործությունների ժամանակներից մինչև մեր օրերն իրականացված բազմաթիվ հետազոտություններն ապացուցել են, որ բոլոր օվկիանոսներն անմիջականորեն կամ նեղուցների ու ջրանցքների միջոցով կապված են միմյանց հետ և միասին կազմում են Համաշխարհային օվկիանոսը:

Համաշխարհային օվկիանոսի մակերեսը 361 մլն կմ² է և այն կազմված է ոչ միայն օվկիանոսներից, այլև դրանց մաս կազմող ծովերից և ծովածոցերից, հարևան ջրային մարմինները միմյանց միացնող նեղուցներից և ջրանցքներից:

Ընդհանուր առմամբ ցամաքային տարածքները զբաղեցնում են 149 մլն կմ² մակերես և բաղկացած են մայրցամաքներից ու դրանց շրջապատող բազմաթիվ կղզիներից:

Մայրցամաքները Երկրագնդի ցամաքի խոշորագույն հատվածներն են, որոնք բոլոր կողմերից շրջապատված են օվկիանոսներով և դրանց մասերով:

Կարևոր է հիշել, որ յուրաքանչյուր մայրցամաք ձևավորվել և զարգացել է որոշակի պլատֆորմի կամ մի քանի պլատֆորմների (ինչպես օրինակ Եվրասիան) հիման վրա, ի տարբերություն Գրենլանդիայի պես խոշոր կղզիների, որոնք ժամանակին եղել են մայրցամաքի մաս, սակայն Երկրի ընդերքում տեղի ունեցող շարժումների արդյունքում ժամանակի ընթացքում անջատվել են մայրցամաքից և դարձել առանձին տարածքային միավոր:

Մայրցամաքների տարածքները աճող հաջորդականությամբ

Ներկայիս մայրցամաքները միմյանցից տարբերվում են բազմաթիվ ֆիզիկաաշխարհագրական երևույթներով, որոնք պայմանավորված են ոչ միայն տարածքի մեծությամբ և ձգվածությամբ, այլև Երկրագնդի վրա մայրցամաքների դիրքով:

Երկրագնդի մայրցամաքները

Ամենախոշոր մայրցամաքը Եվրասիան է (54,8 մլն կմ²), որը նաև արևմուտքից-արևելք և հյուսիսից-հարավ ձգվածությամբ է գերազանցում մյուս մայրցամաքներին։

Մեծությամբ երկրորդը Աֆրիկան է՝ միակ մայրցամաքը, որը միաժամանակ տարածվում է ինչպես հյուսիսային և հարավային կիսագնդերում, այնպես էլ արևելյան և արևմտյան կիսագնդերում:

Աֆրիկային հաջորդում են Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկաները։

Մեծությամբ նախավերջին տեղում է գտնվում Անտարկտիդա մայրցամաքը, որի միայն մի փոքր մասն է ընկած հարավային բևեռային շրջագծից հյուսիս, և որի տարածքում է գտնվում հարավային բևեռը՝ դարձնելով Անտարկտիդան միակ մայրցամաքը, որը չունի հարավային, արևելյան և արևմտյան ծայրակետեր:

Տարածքով ամենափոքրը Ավստրալիան է, որի մեջտեղով է անցնում հարավային արևադարձը և որը ամբողջովին արևելյան կիսագնդում տարածվող միակ մայրցամաքն է:

Մայրցամաքներն, ինչպես և աշխարհամասերը վեցն են:

Մայրցամաքները և աշխարհամասերը

Ընդհանուր առմամբ կարող ենք նշել, որ ի տարբերություն մայրցամաքների աշխարհամասերը ընգրկում են նաև մայրցամաքների հարակից կղզիները:

Աշխարհամասերը

Այսպիսով, նայելով քարտեզներին կնկատենք, որ օրինակ Եվրասիա մայրցամաքն ամբողջովին տարածվում է հյուսիսային կիսագնդում, սակայն Ասիա աշխարհամասը, շնորհիվ կղզային տարածքների, գտնվում է միաժամանակ և՛ հյուսիսային, և՛ հարավային կիսագնդերում:Աշխարհագրական դիրքը, ձգվածությունը հյուսիսից-հարավ և արևելքից-արևմուտք իր հերթին պայմանավորում է մայրցամաքների և աշխարհամասերի բնության բաղադրիչների բազմազանությունը և տարածական առանձնահատկությունները, ինչը հանդիսանում է մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրության ուսումնասիրության մյուս կարևոր խնդիրը:

Հարց

1․ Ի՞նչ է մայրցամաքը, քանի՞ մայրցամաք կա։

2․ Քանի՞ աշխարհամաս կա և թվարկիր։

Մեր ընտանիքում Զատիկը ուրախ ու առանձնահատուկ տոն է։ Մի քանի օր առաջ տուրը մաքրում ենք և ձու ներկում։ Ես ու մայրիկս թխում ենք Զատկի հաց, որը կոչվում է Չորեկ և թխվածքաբլիթներ։ Զատկի նախօրեին մենք գնում ենք եկեղեցի։ Միասին մոմ ենք վառում և աղոթում։ Եկեղեցին լի է խաղաղությամբ և լույսով։ Առավոտյան մենք նախաճաշում ենք ձու, հաց և քաղցրավենիք։ Հետո ղաղում ենք ձո թակելու խաղը և շատ ծիծաղում։ Շատերը չգիտեն, որ ձվախաղի ժամանակ ում ձուն կոտրվում է նա է հաղթում, քանի որ, կարմիր գույնի ձուն խորհրդանշում է Հիսուս պապիկի գերեզմանը, իսկ երբ ձուն կոտրվում է, այսինքն գերեզմանը, Հիսուսը հարություն է առնում։ Հիմա արդեն այդպես չեն նշում, այլ ում ձուն կոտրվում է նա պարտվում է։ Զատիկը սիրո, ընտանիքի և շնորհակալ լինելու ժամանակ է։ Ես սիրում եմ այն նշել ընտանիքիս հետ։

Պոսեյդոնը հին հունական դիցաբանության ծովերի, երկրաշարժերի և ձիերի աստվածն էր։ Նա համարվում էր ամենազոր աստվածներից մեկը և համաշխարհային կարգի կարևոր գործիչ։ Պոսեյդոնը իրական անձ չէ, այնպես որ նա չունի իրական ծննդյան թվական։ Նա դիցաբանական կերպար է՝ հորինված հին հույների կողմից հազարավոր տարիներ առաջ։ Սակայն հին հունական դիցաբանությունը սկսել է ձևավորվել մ.թ.ա. մոտ 2000–1000 թվականներին։ Այսինքն՝ կարելի է ասել, որ Պոսեյդոնի կերպարը ծնվել է մ․թ․ա 2-րդ հազարամյակի ընթացքում, բայց դա խորհրդանշական ծնունդ է, ոչ թե իրական։ Նա Զևսի և Հադեսի եղբայրն է։ Քրոնոսը, վախենալով իր զավակներից, բոլորին կուլ էր տվել, բայց Զևսին հաջողվեց փրկել եղբայրներին, այդ թվում՝ Պոսեյդոնին: Պոսեյդոնը համարվում էր ծովերի իշխանը։ Նա կառավարում էր օվկիանոսները, գետերը, ծովամրությունները և ջրային բոլոր էակները։ Երբեմն նրան կոչում էին «երկրորդ ամենազոր աստվածը»՝ Զևսից հետո։ Նա նաև երկրաշարժերի աստվածն էր։ Եթե նա բարկանար, կարող էր իր եռատողով հարվածել երկրին և երկրաշարժ առաջացնել։ Բացի այդ, Պոսեյդոնը կապված էր ձիերի հետ։ Ասում էին, որ հենց նա է ստեղծել ձին։

Հետաքրքիր փաստեր Պոսեյդոնի մասին

Նրա ամենահայտնի զենքը եռատող նիզակն էր։

Նրա բնակավայրը ծովի խորքերում գտնվող մեծ պալատն էր՝ կառուցված ոսկուց և մարգարիտներից։

Նա մասնակցել է բազմաթիվ դիցաբանական պատերազմների, ինչպես օրինակ՝ Տիտանների դեմ պատերազմին։

Հին հույները աղոթում էին Պոսեյդոնին նախքան ճանապարհ ընկնելը, որպեսզի նա ապահով պահի նրանց ծովում։

Դասարանական աշխատանք

1.  Խանութ առաքեցին 2500 կգ լոլիկ։ Առաջին օրը վաճառեցին այդ ամբողջ ապրանքի 30%-ը։ Քանի՞ կգ լոլիկ մնաց վաճառելու։

2500:100×30=750
2500-750=1750

2. Տանձի չրի զանգվածը թարմ տանձի զանգվածի 20%-ն է։ Քանի՞ կգ չիր կստացվի 350 կգ թարմ տանձից։ 

350×20:100=70

3. Բարձրագույն կրթություն ունեցողների միջին աշխատավարձը 225 000 դրամ է, չունեցողներինը՝ 150 000 դրամ։ Քանի՞ տոկոսով է բարձրագույն կրթություն ունեցողների միջին աշխատավարձը ավելի բարձրագույն կրթություն չունեցողների միջին աշխատավարձից։

225 000 — 150 000 = 75 000 դրամ
75.000×100:150.000=50%

4. Խառատը մինչև ընդմիջում տաշեց 24 մանրակ, ինչը հերթափոխային պլանի 60%-ն է։ Քանի՞ մանրակ է տաշում խառատը մեկ հերթափոխում։

24×100:60=40

5. Զբոսաշրջիկները անցան երթուղու 75%-ը, և նրանց մնում էր անցնել ևս 5 կմ։ Ինչքա՞ն է երթուղու երկարությունը։

100-75=25
5×100:25=20

6. Միսը եփելիս կորցնում է իր զանգվածի 40%-ը։ Որքա՞ն եփած միս կստացվի 6 կգ թարմ մսից։

6×40:100=2400
6000-2400=3600

7. Ակցիայի արդյունքում ապրանքների գներն իջել են 20%-ով։ Ինչքա՞ն պետք է վճարել վերնաշապիկի համար, եթե նրա սկզբնական գինը 8000 դրամ էր։

8000:100×20=1600

8. Ծրագրավորողի աշխատավարձը բարձրացել է 15%-ով։ Ինչքա՞ն է նոր աշխատավարձը, եթե մինչև բարձրացումը 300 000 դրամ էր։ 

9. Նորածնի քաշը 3 կգ էր։ Մեկ ամիս հետո նա կշռում էր 4 կգ 200 գ։ Քանի՞ տոկոսով է ավելացել նրա քաշը։ 

10. Մեկը իր ունեցած գումարից 4000 դրամ նվիրաբերեց մանուկների ֆոնդին։ Ինչքա՞ն գումար ուներ այդ մարդը, եթե նվիրել է իր ունեցածի 2%-ը։

Լրացուցիչ առաջադրանք

1. Դպրոցում 400 աշակերտ է սովորում, որի 52%-ը աղջիկներ են։ Գտիր տղաների քանակը։ 

2. Խաղողը չորացնելիս կորցնում է իր զանգվածի 70%-ը։ Ինչքա՞ն չամիչ կստացվի 80 կգ թարմ խաղողից։

3. Ապրանքն արժեր 5000 դրամ։ Նրա գինը բարձրացավ  20%-ով։ Քանի՞ դրամով բարձրացավ գինը։

4. Միսը եփելիս կորցնում է իր զանգվածի 40%-ը։ Որքա՞ն թարմ միս պետք է վերցնել, որ ստացվի 6 կգ եփած միս։

5. Համաձուլվածքի 40%- ը անագ է, 2%-ը՝ ոսկի, իսկ մնացած մասը՝ կապար։ Քանի՞ գրամ անագ, ոսկի և կապար կա այդ համաձուլվածքի 300 գրամում։

1. Առակը փոխադրի՛ր 5 նախադասությամբ:

Ժամանակին մի փոքրիկ գյուղում ապրում էր մի ծերունի։ Նա հայտնի էր իր իմաստությամբ և ամեն մի խնդիր լուծելու կարողությամբ։ Մի օր մի երիտասարդ եկավ իմաստուն ծերունու մոտ և ասաց.
— Ես խնդիր ունեմ։ Ես ինչ-որ մեկի կողմից խաբված եմ եղել և վրեժ եմ ուզում լուծել։ Ի՞նչ պետք է անեմ։
Իմաստուն ծերունին պատասխանեց.
— Նախքան վրեժխնդիր լինելը, դու պետք է ինքդ քեզ հարցնես, թե արժե՞ արդյոք դա։ Վրեժը ձեզ իսկական երջանկություն չի բերի։
Երիտասարդը մի պահ մտածեց և հետո հարցրեց.
— Բայց ի՞նչ, եթե ես վրեժխնդիր չլինեմ: Մարդիկ կմտածեն, որ ես թույլ եմ, չէ՞:
Իմաստուն ծերունին պատասխանեց.
— Իսկական ուժը գալիս է ներսից: Ներելու համար ավելի շատ քաջություն է պահանջվում, քան վրեժխնդիր լինելու համար: Եթե դուք կարողանաք ներել նրանց, ովքեր ձեզ հետ անարադար են վերաբերվում, դուք կգտնեք իսկական երջանկություն։
Երիտասարդը մի պահ այդ ամենի շուրջ մտածեց և հետո շնորհակալություն հայտնեց իմաստուն ծերունուն իր խորհրդի համար։ Նա լքեց գյուղը, ավելի լավ ինքնազգացողությամբ։

Փոքր գյուղում ապրում էր մի ծերունի, որը հայտնի էր իր իմաստությամբ և ամեն խնդիր լուծելու կարողությամբ։ Մի օր մի երիտասարդ եկավ ծերունու մոտ և հարցրեց ոնց կարող է վրեժ լուծել։ Իմաստուն ծերունին նրան պատասխանեց, որ չարժե դա անել։ Երիտասարդը մի պահ մտածեց և ասաց, որ եթե նա վրեժ չլուծի մարդիք կմտածեն, որ նա թույլ է։ Իմաստունը երիտասարդին ասաց, որ իսկական ուժը գալիս է ներսից, իսկ երիտասարդը լուռ լսեց և համաձայնեց իմաստունի հետ և ավելի լավ ինքնազգացողությամբ լքեց գյուղը։

2․ Ընդգծի՛ր ենթականներն ու ստորոգյալները:
Ենթակա-կարմիր
Ստորոգյալ-Կանաց

Տղան օտար աշ­խար­հից տուն էր վերադար­ձել կր­կին իր հայրենիքում ապրելու հա­մար:
Երիտասարդը բացել էր հայ­րե­նի տան դուռն ու ներս էր մտել և փռ­վել տան ան­կող­նուն, քնել էր ու էլի արթ­նա­ցել:
Նա եղել էր աշ­խար­հի կա­խար­դա­կան բոլոր քա­ղաք­նե­րում, շրջել էր երկրից երկիր:
Գնացք­նե­րը ամեն առավոտ և երեկո գա­լիս էին ու գնում:
Նա արթ­նա­ցավ առա­վոտ­յան ժա­մը յո­թի մոտ և առա­վոտ­յան ուղևորա­կան գնաց­քի մեկ­նումն ու ժա­մա­նու­մը դի­տե­լուց հե­տո ցած իջավ ու քայ­լեց դե­պի քա­ղաք:

3․ Շարունակիր այսպես․ քո գիրքը՝ գիրքդ

քո դպրոցը- դպրոցդ
քո համակարգիչը- համակարգիչդ
քո եղբայրը- եղբայրդ
քո գյուղը- գյուղդ
քո հասցեն- հասցեդ
քո առաջադրանքները- առաջադրանքներդ

4․ Կետադրի՛ր։
Ես գնացի տուն, իսկ եղբայրս՝ պարապմունքի։
Երբ բակ իջա, տեսա, որ շունն արդեն այնտեղ չէ։
Հայրս բանկում է աշխատում, իսկ մայրս դպրոցում։
Գագիկը շախմատ խաղալ է սիրում, իսկ Նարեն՝ ֆիլմ դիտել։
Առավոտյան մենք դասի գնացինք, իսկ ծնողներս աշխատանքի։

5․ Դարձվածքները բացատի՛ր։
Ձայնը գլուխը գցել — բարձր խոսել
Խոսքը քամուն տալ — իզուր խոսել
Երկու ոտքը մի մաշիկ դնել — իր ասածը պնդել
Կրիայի քայլերով — շատ դանդաղ
Թռչունի թևով — արագ
Ցավոտ տեղին դիպչել — վատ բան անել
Տեղը նեղ լինել — դժվարությունների մեջ լինել
Սիրտը քարանալ — անտարբեր դառնալ
Հոնքերը կիտել — նեղանալ
Հացը կտրել — հնարավորություններից զրկել

6․ Գրի՛ր շարադրություն՝ Բնության հրաշքները․․․

Բնության հրաշքները

Բնությունը շատ գեղեցիկ է և լի է հրաշքներով։ Երբ դուրս ենք գալիս տնից, տեսնում ենք երկինքը, ծառերը, ծաղիկները, թռչունները։ Սրանք բոլորը բնության հրաշքներից են։ Գարնանը ծառերը ծաղկում են, ամեն ինչ կանաչում է։ Ամռանը արևը շողում է, երեխաները խաղում են դրսում։ Աշնանը տերևները դառնում են դեղին, կարմիր ու ընկնում են գետին։ Ձմռանը ձյուն է գալիս, ամեն ինչ դառնում է սպիտակ ու կախարդական։ Բնության մեջ կան նաև կենդանիներ՝ թռչուններ, ձկներ, վայրի և ընտանի կենդանիներ։ Ամեն մեկը յուրովի գեղեցիկ է։ Երբ գնում ենք անտառ կամ լեռ, զգում ենք բնության գեղեցկությունը։ Այն հանգստացնում է մեզ։ Բնությունը նաև օգնում է մեզ՝ տալիս է մաքուր օդ, ջուր, պտուղներ ու շատ ուրիշ բաներ։ Մենք պետք է սիրենք բնությունը, խնամենք այն և չաղտոտենք։ Եթե բոլորս հոգ տանենք բնության մասին, այն էլ մեզ կպարգևի իր հրաշքները։

Բնությունը շատ գեղեցիկ է և լի է հրաշքներով։ Երբ դուրս ենք գալիս տնից, տեսնում ենք երկինքը, ծառերը, ծաղիկները, թռչունները։ Սրանք բոլորը բնության հրաշքներից են։ Գարնանը ծառերը ծաղկում են, ամեն ինչ կանաչում է։ Ամռանը արևը շողում է, երեխաները խաղում են դրսում։ Աշնանը տերևները դառնում են դեղին, կարմիր ու ընկնում են գետին։ Ձմռանը ձյուն է գալիս, ամեն ինչ դառնում է սպիտակ ու կախարդական։ Բնության մեջ կան նաև կենդանիներ՝ թռչուններ, ձկներ, վայրի և ընտանի կենդանիներ։ Ամեն մեկը յուրովի գեղեցիկ է։ Երբ գնում ենք անտառ կամ լեռ, զգում ենք բնության գեղեցկությունը։ Այն հանգստացնում է մեզ։ Բնությունը նաև օգնում է մեզ՝ տալիս է մաքուր օդ, ջուր, պտուղներ ու շատ ուրիշ բաներ։ Մենք պետք է սիրենք բնությունը, խնամենք այն և չաղտոտենք։ Եթե բոլորս հոգ տանենք բնության մասին, այն էլ մեզ կպարգևի իր հրաշքները։

In our family, Easter is a joyful and special holiday. A few days before, we clean the house and paint eggs. My mom and I bake Easter bread called Chorek and cookies. On Easter Eve, we go to church. We light candles and pray together. The church is full of peace and light. In the morning, we have a big breakfast with eggs, bread, and sweets. Then we play the egg-tapping game and laugh a lot. Easter is a time for love, family, and being thankful. I love celebrating it with my family.

ALLER

Je vais
Tu vas
il/elle va
Nous allons
Vous aller
ils/elles vont

je vais, je vais, je vais, je vais, je vais, je vais, je vais, je vais, je vais, je vais.
tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas, tu vas.
il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va, il/elle va.
nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons, nous allons.
vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller, vous aller.
ils/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont, il/elle vont.

Я живу в Армении, в небольшом, но очень уютном городе Масис. Мой дом находится на улице Азатамартикнери. Это спокойное и красивое место, где живут добрые и трудолюбивые люди.В Масисе чистый воздух и прекрасный вид на гору Арарат. Каждый день, когда я выхожу из дома, я вижу эту великую гору, и она всегда вызывает у меня гордость за мою страну.На нашей улице много деревьев и цветов. Здесь живут мои друзья и соседи, с которыми я часто играю. Рядом с домом есть магазин, школа и небольшой парк, где можно гулять и отдыхать.Мне нравится мой город, моя улица и мой дом. Здесь я чувствую себя в безопасности и уюте. Я люблю место, где я живу, и горжусь тем, что я из Масиса.

Հակոբը գյուղում հայտնի հողագործ էր, բայց մի օր մտածեց՝ «Էսքան տարի հող մշակեցի, հիմա ժամանակն է ուրիշ բան փորձելու»։ Որոշեց՝ հավաբուծությամբ կզբաղվի։ Բայց ինչպես միշտ, Հակոբը ուզեց ամեն ինչ շքեղ անել։ Գյուղի սովորական ձվատու հավերի վրա նույնիսկ չնայեց։ Գնաց քաղաք ու բերեց հազվագյուտ ցեղատեսակի թանկարժեք հավեր՝ փայլուն փետուրով, մեծ ու հպարտ տեսքով։ Նրանց համար հատուկ տեղ սարքեց, ամեն օր լավ կեր, մաքուր ջուր, նույնիսկ երաժշտություն էր միացնում, որ հավերն հանգիստ ապրեն։

Շաբաթներ անցավ, բայց ոչ մի ձու չկար։ Գյուղի ժողովուրդը սկսեց նկատել ու քմծիծաղով հարցնել․
— Հակոբ ջան, բա ո՞ւր են ձվերը։

Ինքը պատասխանում էր՝
— Սրանք սովորական հավեր չեն, քաղաքային են, նուրբ։ Սպասեք, մի օր ոսկե ձու կդնեն։

Մի օր ծեր Մարության պապը եկավ տեսնելու այդ “հրաշալի” հավերին։ Լուռ նայեց, ձեռքով մեկին շոյեց ու հանգիստ ասաց․
— Տղա ջան, էսքան ճոխ փետուրի տակ ոչ մի ձու չկա։ Հավն արտաքինով չի, գործով պիտի լավը լինի։

Հակոբը, մի պահ լռեց, հետո աչքերը ծածկեց ժպիտով ու գլխով արեց։

— Ճիշտ ես, պապի։ Ածան հավը կչկչան կլինի…